اثر پروانه‌ای؛ چگونه یک رویداد کوچک می‌تواند آب‌وهوا را تغییر دهد؟
مقدمه
گاهی شنیده‌ایم که گفته می‌شود: «بال زدن یک پروانه در برزیل می‌تواند موجب طوفانی در تگزاس شود.» این جمله شاعرانه، استعاره‌ای است از مفهومی عمیق در ریاضیات و علم پیچیدگی: اثر پروانه‌ای. ایده‌ای که نشان می‌دهد جهان ما چقدر حساس، ظریف و به‌ظاهر غیرقابل‌پیش‌بینی است. اما این عبارت صرفاً یک جمله‌ی زیبا نیست؛ بلکه ریشه در علم هواشناسی و نظریه‌ی آشوب دارد.
ریشه‌های اثر پروانه‌ای
این مفهوم را نخستین بار ادوارد لورنز (Edward Lorenz)، ریاضیدان و هواشناس آمریکایی، در دهه‌ی ۱۹۶۰ مطرح کرد. او در حال کار با یک مدل رایانه‌ای ساده برای شبیه‌سازی آب‌وهوا بود. لورنز برای صرفه‌جویی در وقت، داده‌های ورودی را با گرد کردن چند رقم اعشار وارد کرد. انتظار داشت خروجی تقریباً مشابه باشد. اما به‌طرز شگفت‌انگیزی، تغییر بسیار ناچیز در اعداد اولیه، نتایج کاملاً متفاوتی در آینده ایجاد کرد. این کشف نشان داد که سامانه‌های پیچیده، مانند جو زمین، به شرایط اولیه فوق‌العاده حساس هستند.