استعمار (به انگلیسی: Colonialism) به فرآیند سلطه یک کشور بر سرزمین‌ها یا ملت‌های دیگر گفته می‌شود که غالباً از طریق اشغال نظامی، استثمار منابع طبیعی، تحمیل قوانین و فرهنگ‌های بیگانه، و بهره‌برداری اقتصادی صورت می‌گیرد. استعمار در تاریخ بشر به‌ویژه از قرن پانزدهم میلادی به‌طور گسترده‌ای گسترش یافت و تأثیرات عمیقی بر جغرافیا، سیاست، اقتصاد و فرهنگ جهان گذاشت. در این مقاله به تاریخ استعمار و چگونگی شکل‌گیری، گسترش و پایان آن پرداخته می‌شود.
1. مفهوم استعمار
استعمار اساساً به معنای تسلط و نفوذ یک کشور قدرتمند بر سرزمین‌های بیگانه است. این تسلط ممکن است از طریق فتح نظامی، ایجاد مستعمرات، یا توافقات تجاری و سیاسی حاصل شود. استعمار در دوران‌های مختلف دارای ویژگی‌های خاص خود بوده است، اما عمدتاً هدف آن کسب منابع اقتصادی، گسترش قدرت سیاسی، و نیز انتقال فرهنگ و دین بوده است.