گنجشک (Sparrow) نام عمومی برای گروهی از پرندگان کوچک از خانوادهٔ Passeridae است که به خاطر زندگی در نزدیکی انسان‌ها و سازگاری با محیط‌های شهری شناخته می‌شوند. این پرندگان در اکثر نقاط جهان به جز مناطق قطبی و برخی جزایر دورافتاده یافت می‌شوند و به عنوان نماد زندگی شهری در بسیاری از فرهنگ‌ها شناخته می‌شوند.
ویژگی‌های فیزیکی
گنجشک‌ها معمولاً دارای جثه‌ای کوچک و بدنی گرد هستند. اندازه آن‌ها به طور معمول بین ۱۲ تا ۲۰ سانتی‌متر متغیر است. وزن گنجشک‌ها بسته به گونه می‌تواند از ۲۰ تا ۴۰ گرم باشد. این پرندگان دارای بال‌های کوتاه و گرد، پاهای قوی و منقار کوتاه و ضخیم هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا دانه‌ها و غذاهای سخت را بشکنند.
رنگ و الگوی پرها در گنجشک‌ها بسته به گونه متفاوت است. به عنوان مثال، گنجشک خانگی (Passer domesticus) دارای پرهایی به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری با خال‌های تیره و روشن است. در حالی که گنجشک‌های دیگر مانند گنجشک‌های صحرایی ممکن است رنگ‌های زنده‌تری داشته باشند.
رفتار و عادات
گنجشک‌ها پرندگان اجتماعی هستند و معمولاً در گروه‌های بزرگ زندگی می‌کنند. آن‌ها به طور معمول در نزدیکی انسان‌ها، در پارک‌ها، باغ‌ها و مناطق شهری یافت می‌شوند. این پرندگان به خوبی با زندگی در محیط‌های شهری سازگار شده‌اند و می‌توانند در مکان‌های مختلف از جمله سقف‌ها، درختان و بوته‌ها لانه‌سازی کنند.
گنجشک‌ها عمدتاً دانه‌خوار هستند و رژیم غذایی آن‌ها شامل دانه‌ها، میوه‌ها، حشرات و کرم‌ها می‌شود. آن‌ها به طور معمول در صبح زود و بعدازظهر فعال هستند و در این زمان به جستجوی غذا می‌پردازند.
تولید مثل
فصل جفت‌گیری گنجشک‌ها معمولاً در بهار آغاز می‌شود. آن‌ها در این دوره به ساخت لانه‌هایی در مکان‌های امن و محافظت‌شده می‌پردازند. گنجشک‌ها معمولاً ۳ تا ۵ تخم می‌گذارند و پس از حدود ۱۰ تا ۱۴ روز تخم‌ها به دنیا می‌آیند. جوجه‌ها معمولاً پس از حدود ۲ هفته از تخم بیرون می‌آیند و به سرعت رشد می‌کنند. والدین به طور مشترک از جوجه‌ها مراقبت می‌کنند و آن‌ها را تغذیه می‌کنند.
زیستگاه
گنجشک‌ها در انواع زیستگاه‌ها از جمله جنگل‌ها، دشت‌ها، باغ‌ها و مناطق شهری زندگی می‌کنند. آن‌ها به خوبی با تغییرات محیطی سازگار شده‌اند و در نتیجه می‌توانند در مناطق مختلفی از جمله نواحی سرد و گرم زندگی کنند.
وضعیت بقا
بسیاری از گونه‌های گنجشک به دلیل تغییرات زیست‌محیطی، تخریب زیستگاه‌ها و استفاده از سموم شیمیایی در کشاورزی تحت تهدید قرار دارند. به ویژه، گنجشک خانگی به عنوان یکی از گونه‌های رایج در بسیاری از مناطق جهان، در برخی نقاط به دلیل کاهش منابع غذایی و زیستگاه‌ها با کاهش جمعیت مواجه شده است.
در فرهنگ و هنر
گنجشک‌ها در فرهنگ‌های مختلف نماد زندگی، آزادی و شادی هستند. آن‌ها در ادبیات، شعر و هنر به عنوان نمادهای مثبت و خوشایند به تصویر کشیده می‌شوند. در بسیاری از فرهنگ‌ها، گنجشک‌ها به عنوان نشانه‌ای از خوشبختی و خوشحالی شناخته می‌شوند.
نتیجه‌گیری
گنجشک‌ها به عنوان پرندگانی کوچک و اجتماعی، نقش مهمی در اکوسیستم‌ها و فرهنگ‌های انسانی ایفا می‌کنند. حفاظت از زیستگاه‌های آن‌ها و تلاش برای حفظ جمعیت گنجشک‌ها به ویژه در مناطق شهری ضروری است. این پرندگان نه تنها به زیبایی محیط‌های شهری افزوده‌اند، بلکه به عنوان نشانه‌ای از زندگی و نشاط در اطراف ما حضور دارند.