کتاب بهرام

مردمک (Pupil) به دریچه‌ای در مرکز چشم گفته می‌شود که نور را وارد چشم می‌کند و به تنظیم مقدار نور دریافتی توسط شبکیه کمک می‌کند. این بخش از چشم در واقع یک ساختار بیضی یا گرد است که اندازه آن بر اساس نور محیط تغییر می‌کند. در اینجا توضیحات بیشتری در مورد مردمک آورده شده است:

1. تعریف مردمک

مردمک یک شکاف دایره‌ای یا بیضوی در وسط عنبیه است که وظیفه‌اش کنترل میزان نور ورودی به چشم است. اندازه مردمک به وسیله عضلات موجود در اطراف آن تنظیم می‌شود و این تغییرات اندازه به نور محیط بستگی دارد.

2. نحوه عملکرد مردمک

مردمک اندازه‌اش را با توجه به شدت نور محیط تغییر می‌دهد. هنگامی که نور زیاد باشد (مثلاً در نور خورشید)، مردمک به طور طبیعی تنگ‌تر می‌شود تا از ورود بیش از حد نور به چشم جلوگیری کند. برعکس، در محیط‌های کم‌نور، مردمک گشادتر می‌شود تا میزان بیشتری نور وارد چشم شود.

3. عملکرد عضلات پیرامون مردمک

مردمک به وسیله دو گروه عضلانی کنترل می‌شود:

• عضلات حلقوی: این عضلات که در اطراف مردمک قرار دارند، زمانی که فعال می‌شوند، باعث می‌شوند مردمک تنگ‌تر شود.
• عضلات شعاعی: این عضلات در اطراف مردمک قرار دارند و زمانی که منقبض می‌شوند، باعث گشاد شدن مردمک می‌شوند.

4. مردمک و واکنش به نور (Reflex)

یکی از ویژگی‌های جالب مردمک، واکنش به نور است. هنگامی که نور به چشم می‌تابد، مردمک به طور خودکار شروع به تنگ شدن می‌کند که این واکنش به نام "رفلکس مردمکی" یا Pupillary Light Reflex شناخته می‌شود. این واکنش برای محافظت از شبکیه و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از تابش نور زیاد به چشم بسیار مهم است.

5. نقش مردمک در دید

عملکرد مردمک نه تنها برای تنظیم میزان نور دریافتی از محیط مهم است، بلکه در تمرکز دید نیز نقش دارد. هنگامی که شخص به یک شیء نزدیک نگاه می‌کند، مردمک به طور طبیعی تنگ‌تر می‌شود (این پدیده به نام "اکوموداسیون" شناخته می‌شود). در مقابل، در زمانی که فرد به دور نگاه می‌کند، مردمک گشاد می‌شود.

6. اختلالات مردمک

در برخی شرایط، اختلالات مختلفی می‌تواند در مردمک ایجاد شود که به وضوح دید و سلامت چشم آسیب می‌زند:

• میوز: وقتی مردمک به طور غیرعادی و بیش از حد تنگ می‌شود.
• دیلاتاسیون: زمانی که مردمک به طور غیرطبیعی گشاد می‌شود.
• آنیریا: نبود کامل مردمک در برخی موارد نادر.
• آسیب به اعصاب: آسیب به اعصاب کنترل‌کننده مردمک می‌تواند باعث عدم توانایی در تنظیم اندازه مردمک شود.

7. پدیده‌های دیگر مرتبط با مردمک

• پدیده دوزیست‌ها (Pupillary Dilation): زمانی که فرد در شرایط هیجانی شدید قرار می‌گیرد یا تحت تأثیر برخی داروها، مردمک ممکن است گشاد شود. این گشادگی ممکن است به علت مصرف داروهای خاص یا واکنش‌های عصبی رخ دهد.
• پدیده کورتاژ یا "پاپیلا": در برخی شرایط پزشکی، مانند آسیب‌های مغزی یا اختلالات عصبی، تغییرات غیر طبیعی در اندازه مردمک مشاهده می‌شود.

8. نقش مردمک در تشخیص بیماری‌ها

پزشکان می‌توانند با بررسی تغییرات مردمک چشم، به تشخیص بیماری‌ها و اختلالات عصبی کمک کنند. به‌عنوان مثال، تغییرات در واکنش مردمک به نور می‌تواند نشانه‌ای از آسیب مغزی، مشکلات عصبی، یا حتی مسمومیت باشد.

در کل، مردمک یکی از اجزای حیاتی چشم است که نقش اساسی در دید و حفاظت از شبکیه ایفا می‌کند. مراقبت از آن و توجه به تغییرات آن می‌تواند در پیشگیری از مشکلات جدی چشم و شناسایی بیماری‌های مختلف موثر باشد.