در زبان فارسی، ضرب‌المثل‌ها به‌عنوان ابزارهایی برای انتقال ارزش‌ها و آموزه‌های اخلاقی به کار می‌روند. در زیر به چند ضرب‌المثل رایج فارسی که به ارزش‌ها اشاره دارند، پرداخته می‌شود:
کار نیکو کردن از پر کردن است: این ضرب‌المثل به اهمیت تلاش و کوشش در انجام کارها اشاره دارد و بیان میکند که برای انجام یک کار خوب، باید زمان و انرژی صرف کرد.
آب که از سر گذشت، چه یک نی چه صد نی: این ضرب‌المثل به این معناست که وقتی مشکلات بزرگ‌تر از حد تحمل شوند، دیگر فرقی نمی‌کند که چه تعداد از آنها وجود دارد. بنابراین، باید قبل از وقوع مشکلات، اقدام کرد.
هرکه بامش بیش، برفش بیشتر: این ضرب‌المثل به این معناست که هرچه مسئولیت یا مقام فرد بالاتر باشد، چالش‌ها و مشکلات بیشتری نیز خواهد داشت. بنابراین، باید آماده‌ی مواجهه با سختی‌ها بود.
از دل برود هر آنچه از دیده برود: این ضرب‌المثل به اهمیت ارتباطات و یادآوری افراد و چیزهایی که برای ما ارزشمند هستند اشاره دارد. اگر چیزی از نظر ما دور شود، به تدریج از خاطر ما نیز فراموش می‌شود.
دوستی در زمان سختی شناخته می‌شود: این ضرب‌المثل به این نکته اشاره دارد که در زمان‌های دشوار، ارزش واقعی دوستان و همراهان مشخص می‌شود.
به عمل کار برآید به سخندانی نیست! : این ضرب‌المثل به اهمیت دانش و عمل در کنار هم اشاره دارد. صرفاً دانستن کافی نیست و باید آن را به کار بست.
نیکی کن و در دجله انداز: این ضرب‌المثل به اهمیت انجام کارهای نیک و خیرخواهانه اشاره دارد، حتی اگر نتیجه‌ی آن به‌طور مستقیم به خود فرد برنگردد.
ضرب المثل در مورد ارزش انسان: از اسب افتاده ایم اما از نسل نیفتاده ایم!
این ضرب‌المثل به معنی این است که اگرچه شما ممکن است در یک وضعیت یا شرایط دشوار یا ناخوشایندی قرار داشته باشید، اما هنوز از نظر مالی، اجتماعی یا فرهنگی، در وضعیتی خوب و ارزشمند هستید. به عبارت دیگر، این ضرب‌المثل نشان می‌دهد که ممکن است از لحاظ یک جنبه یا شرایط خاصی از زمان خود دلسرد باشید، اما دیگر جنبه‌های زندگی یا وضعیت شما همچنان قابل قدردانی و ارزش سنجی است.
اگر بپوشی رختی، بنشینی به تختی، تازه می بینمت بچشم آن وختی!
این ضرب المثل یک کنایه است. به این معنی که اگر لباس که در این جا نماد ثروت است و تخت که در اینجا نماد قدرت است داشته باشی، آن وقت به چشم می آیی و دیده می شوی. در این ضرب المثل به کنایه این واقعیت که انسان ها در این دنیا بر اساس ظواهر و دارایی های مادی به چشم می آیند و اگر فاقد دستاوردهای دنیوی باشند به حساب نمی آیند، صحبت شده است. در حالیکه ارزش واقعی انسان به ثروت ها و دارایی ها درونی آنهاست.
این ضرب‌المثل‌ها به‌خوبی ارزش‌های انسانی و اخلاقی را در فرهنگ فارسی به تصویر می‌کشند و می‌توانند به‌عنوان راهنمایی برای رفتارهای روزمره مورد استفاده قرار گیرند.
