کتاب بهرام

عصب‌های حسی (Sensory Nerve)، بخشی از سیستم عصبی هستند که مسئول انتقال اطلاعات حسی از نقاط مختلف بدن به مغز و نخاع می‌باشند. این اطلاعات می‌توانند شامل احساساتی مانند لمس، درد، دما، فشار و وضعیت مفاصل (حس عمقی) باشند. عصب‌های حسی نقش بسیار مهمی در دریافت و پردازش اطلاعات محیطی ایفا می‌کنند که به بدن کمک می‌کند تا واکنش‌های مناسبی به محرک‌های مختلف نشان دهد.

ساختار و عملکرد عصب‌های حسی

1. ساختار کلی عصب‌های حسی: عصب‌های حسی از دسته‌های فیبرهای عصبی تشکیل می‌شوند که به طور ویژه برای انتقال اطلاعات حسی از اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) طراحی شده‌اند. این فیبرها معمولاً به صورت یک مسیر یکطرفه عمل می‌کنند و سیگنال‌های حسی را به مغز می‌فرستند تا پردازش شوند.

2. انواع عصب‌های حسی: عصب‌های حسی به چند دسته تقسیم می‌شوند:

   • عصب‌های لمسی: این عصب‌ها اطلاعات مربوط به لمس و فشار را از سطح پوست دریافت می‌کنند.
   • عصب‌های حرکتی (یا درد): این عصب‌ها اطلاعات مربوط به درد و آسیب‌های بافتی را منتقل می‌کنند.
   • عصب‌های حرارتی (یا دمایی): این عصب‌ها اطلاعات مربوط به دما (گرما و سرما) را انتقال می‌دهند.
   • عصب‌های proprioceptive: این عصب‌ها به مغز اطلاعات مربوط به موقعیت و حرکت مفاصل و عضلات را ارسال می‌کنند.

3. فیزیولوژی انتقال سیگنال: عصب‌های حسی معمولاً از نوع نورون‌های دو قطبی هستند که به دو بخش تقسیم می‌شوند:

   • دندریت‌ها: که محرک‌های محیطی (مثل لمس یا دما) را دریافت می‌کنند.
   • آکسون‌ها: که سیگنال‌های حسی را به سمت نخاع و سپس به مغز منتقل می‌کنند.

   این سیگنال‌ها معمولاً به صورت الکتریکی از طریق تغییرات پتانسیل غشای سلولی انتقال می‌یابند. زمانی که یک محرک خارجی (مانند لمس یا فشار) به گیرنده‌های حسی وارد می‌شود، باعث تغییر در پتانسیل غشای سلول عصبی می‌شود و این تغییر باعث ایجاد پتانسیل عمل (action potential) می‌گردد. سپس این پتانسیل عمل به سمت نخاع و مغز حرکت می‌کند و در نهایت مغز آن را به صورت یک احساس شناسایی می‌کند.

4. نقاط شروع و مقصد: عصب‌های حسی اطلاعات خود را از گیرنده‌های مختلف در بدن دریافت می‌کنند و به سمت نخاع حرکت می‌کنند. این اطلاعات در نخاع پردازش می‌شود و به مغز منتقل می‌شود. در مغز، این سیگنال‌ها تجزیه و تحلیل می‌شوند و به صورت احساسات مختلف مانند درد، فشار، دما یا لمس تجربه می‌شوند.

5. نقش در واکنش‌ها: عصب‌های حسی به سیستم عصبی کمک می‌کنند تا بدن بتواند به محرک‌های خارجی واکنش مناسب نشان دهد. به عنوان مثال، هنگامی که یک جسم داغ را لمس می‌کنیم، عصب‌های حسی اطلاعات مربوط به دما را به مغز منتقل می‌کنند و مغز آن را به عنوان درد یا داغی شناسایی می‌کند و دستور به عقب کشیدن دست را صادر می‌کند.

بیماری‌ها و اختلالات عصب‌های حسی

بعضی از اختلالات می‌توانند عملکرد عصب‌های حسی را مختل کنند. برخی از این اختلالات شامل موارد زیر است:

• نورالژی: این بیماری به درد عصبی اطلاق می‌شود که ممکن است ناشی از آسیب به عصب‌های حسی باشد.
• اختلالات حسی مانند نوروپاتی دیابتی: این اختلال باعث کاهش حس در پاها و دست‌ها می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود.
• همی‌پارزی: این شرایط به ضعف یا فلج بخشی از بدن اطلاق می‌شود که معمولاً به دلیل آسیب به عصب‌های حسی در نواحی خاصی از بدن ایجاد می‌شود.

نتیجه‌گیری

عصب‌های حسی مسئول انتقال اطلاعات حسی از محیط به مغز و نخاع هستند و نقش بسیار مهمی در ادراک و واکنش بدن به محرک‌های محیطی ایفا می‌کنند. عملکرد صحیح این عصب‌ها برای برقراری تعادل در بدن و انجام واکنش‌های درست و به موقع بسیار ضروری است.