کتاب بهرام

گیاهان از نظر علمی بر اساس تکامل، ساختار و ویژگی‌های زیستی به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند. در اینجا یک طبقه‌بندی دقیق و به‌روز ارائه شده است:

۱. خزه‌تباران (Bryophytes)

ویژگی‌ها: بدون بافت آوندی، فاقد ریشه و گل، وابسته به رطوبت.

شاخه‌های اصلی:

• خزه‌ها (Bryophyta): مانند خزه‌های معمولی.
• جگرواشان (Marchantiophyta): مانند جگرواش.
• شاخواشان (Anthocerotophyta): مانند شاخواش.

۲. گیاهان آوندی (Tracheophytes)

گیاهانی با بافت آوندی (برای انتقال آب و مواد مغذی). این گروه به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

الف. نهانزادان آوندی (Pteridophytes)

ویژگی‌ها: بدون گل و دانه، تکثیر با هاگ.

شاخه‌های اصلی:

• سرخس‌ها (Polypodiopsida): برگ‌های مرکب و هاگینه‌های زیر برگ.
• دماسبی‌ها (Equisetopsida): ساقه‌های توخالی و زبر.
• پنجه‌گرگ‌تباران (Lycopodiopsida): برگ‌های کوچک و سوزنی.

ب. گیاهان دانه‌دار (Spermatophytes)

ویژگی‌ها: دارای دانه به عنوان اندام تکثیر. به دو زیرگروه تقسیم می‌شود:

۱. بازدانگان (Gymnosperms)

ویژگی‌ها: دانه‌های بدون پوشش (روی مخروط یا فلس‌ها قرار می‌گیرند).

شاخه‌های اصلی:

• مخروطیان (Pinophyta): مانند کاج، سرو، و نراد.
• سیکادها (Cycadophyta): برگ‌های بزرگ و شبیه نخل.
• گنتو‌متباران (Gnetophyta): مانند گنتوم و ولویچیا.
• جینکگو (Ginkgophyta): تنها گونه‌ی باقی‌مانده: جینکگو بیلوبا.

۲. نهاندانگان (Angiosperms)

ویژگی‌ها: دانه‌های محصور در میوه، دارای گل.

دسته‌بندی بر اساس سیستم APG IV (به‌روزترین سیستم فیلوژنتیک):

• تک لپه‌ای‌ها (Monocots):

  • راسته‌ی گندم‌سانان (Poales): گندم، برنج، بامبو.
  • راسته‌ی سوسن‌سانان (Liliales): لیلیوم، سوسن.
  • راسته‌ی زنجبیل‌سانان (Zingiberales): موز، زنجبیل.

• دولپه‌ای‌های نو (Eudicots):

  • راسته‌ی گل‌سپاسی‌سانان (Rosales): سیب، گل سرخ، توت.
  • راسته‌ی کدو‌سانان (Cucurbitales): خیار، کدو.
  • راسته‌ی نعنا‌سانان (Lamiales): نعنا، اسطوخودوس.

سایر گروه‌ها:

• ماگنولییدها (Magnoliids): مانند برگبو و فلفل سیاه.
• تک لپه‌ای‌های باستانی (Basal Angiosperms): مانند نیلوفر آبی.

۳. جلبک‌های سبز (Green Algae) - مرز بین گیاهان و پروتیست‌ها

ویژگی‌ها: برخی جلبک‌های سبز (مثل کلروفیتا و چاروفیتا) به عنوان اجداد گیاهان خشکی در نظر گرفته می‌شوند، اما در سلسله‌ی پروتیستا طبقه‌بندی می‌شوند.

سلسله‌بندی علمی (Taxonomic Ranks):

• سلسله (Kingdom): Plantae
• شاخه (Phylum): مثلاً Magnoliophyta (نهاندانگان).
• کلاس (Class): مثلاً Liliopsida (تک لپه‌ای‌ها).
• راسته (Order): مثلاً Poales.
• خانواده (Family): مثلاً Poaceae (گندمیان).
• جنس (Genus): مثلاً Triticum (گندم).
• گونه (Species): مثلاً Triticum aestivum (گندم نان).

نکات کلیدی در طبقه‌بندی مدرن:

• سیستم APG IV برای نهاندانگان بر اساس داده‌های ژنتیکی، روابط تکاملی را دقیق‌تر نشان می‌دهد.
• جلبک‌های قرمز و قهوه‌ای جزو گیاهان نیستند و در سلسله‌های جداگانه (مانند پروتیستا) قرار می‌گیرند.
• گیاهان گلدار (نهاندانگان) متنوع‌ترین گروه گیاهان با بیش از ۳۵۰,۰۰۰ گونه هستند.

این دسته‌بندی، ساختار پیچیده‌ی گیاهان را بر اساس آخرین پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد.