کتاب بهرام

رشته‌کوه آلپ (به انگلیسی : Alps) یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مجموعه‌های کوهستانی جهان است که به طور کامل در قاره اروپا واقع شده است. این رشته‌کوه در حدود ۱٬۲۰۰ کیلومتر (۷۵۰ مایل) امتداد دارد و در هفت کشور مختلف اروپایی شامل فرانسه، سوئیس، ایتالیا، لیختن‌اشتاین، آلمان، اتریش و اسلوونی کشیده شده است. از غرب به شرق، آلپ به طور عمده از نیس در فرانسه آغاز شده و تا تریسته در ساحل دریای آدریاتیک و وین در اتریش ادامه می‌یابد.

تشکیل و ویژگی‌های جغرافیایی آلپ

کوه‌های آلپ به دلیل برخورد صفحات تکتونیکی آفریقا و اوراسیا در طول ده‌ها میلیون سال شکل گرفته‌اند. این برخورد و فشرده‌ شدن شدید لایه‌های زمین موجب بالا آمدن سنگ‌های رسوبی دریایی و چین‌خوردگی‌های وسیعی در این منطقه شده است که امروزه به شکل قله‌های بلند و برجسته‌ای مانند مون بلان و ماترهورن دیده می‌شود. مون بلان، که ۴٬۸۰۹ متر ارتفاع دارد، مرتفع‌ترین قله آلپ است و در مرز فرانسه و ایتالیا قرار دارد. علاوه بر این، در منطقه آلپ بیش از ۱۲۸ قله‌ای که ارتفاع آنها از ۴٬۰۰۰ متر بیشتر است، وجود دارد.

دوره کرتاسه (Cretaceous) یکی از مهم‌ترین دوره‌های زمین‌شناسی است که از ۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش ادامه داشت و آخرین فصل از عصر دایناسورها پیش از انقراض جمعی آنها بود. این دوره شاهد ظهور گیاهان گلدار، گسترش دریاها و تکامل برخی از بزرگ‌ترین و ترسناک‌ترین موجودات تاریخ زمین بود.

۱. تقسیم‌بندی دوره کرتاسه

دوره کرتاسه به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

۲. آب‌وهوا و جغرافیای کرتاسه

• گرم‌ترین دوره زمین: دمای جهانی ۱۰ درجه سانتی‌گراد بیشتر از دمای کنونی بود.
• قطب‌های بدون یخ: حتی در مناطق قطبی جنگل‌های معتدل وجود داشت.
• تقسیم ابرقاره‌ها: پانگه‌آ به تدریج به قاره‌های امروزی (آمریکا، آفریقا، اوراسیا) تقسیم شد.
• سطح بالای دریاها: اقیانوس‌ها بخش‌های وسیعی از خشکی‌ها را پوشاندند (مثل دریای داخلی غرب آمریکای شمالی).

۳. حیات در دوره کرتاسه

الف) دایناسورها: غول‌های کرتاسه

قاره آمریکای جنوبی (South America) یکی از قاره‌های بزرگ و مهم جهان است که در نیمکره غربی و جنوبی کره زمین قرار دارد. این قاره به دلیل تنوع زیستی، فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی بسیار غنی است و یکی از مناطقی است که در طول تاریخ تحولات مهمی را تجربه کرده است. در این مطلب، به بررسی جغرافیا، تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و ویژگی‌های مختلف این قاره خواهیم پرداخت.

۱. جغرافیای آمریکای جنوبی

آمریکای جنوبی از نظر جغرافیایی در جنوب قاره آمریکای شمالی قرار دارد و به‌طور عمده شامل کشورهای برزیل، آرژانتین، کلمبیا، شیلی، پرو، ونزوئلا، اکوادور، بولیوی، پاراگوئه، گویان، سورینام، اروگوئه و فنزویلا است. همچنین، بخش‌هایی از گایانا فرانسه که یک سرزمین ماورای بحار فرانسه است، در شمال شرق این قاره قرار دارد.

دوره ژوراسیک (Jurassic Period) یا ژورایی یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین دوره‌های زمین‌شناسی در دوران میانه‌زیستی (مزوزوئیک) است که در حدود ۱۹۹.۶ میلیون سال پیش آغاز و حدود ۱۴۵.۵ میلیون سال پیش پایان یافت. این دوره به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: ژوراسیک پسین، میانی و پیشین. نام "ژوراسیک" از کوه‌های ژورا در آلپ گرفته شده است که در شمال‌شرقی فرانسه واقع شده‌اند. این دوره یکی از دوره‌های کلیدی در تاریخ زمین‌شناسی به شمار می‌رود و تحولات عظیمی در زیست‌کره زمین در این زمان اتفاق افتاد.

1. تکامل و تنوع زیستی در دوره ژوراسیک

دوره ژوراسیک شاهد ظهور و تکامل بسیاری از موجودات زنده بود که برخی از آن‌ها تا امروز باقی‌مانده‌اند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره، تنوع زیستی بالای آن است. در این دوره، انواع مختلفی از موجودات زنده، از جمله دایناسورها، ماهی‌ها، پرندگان اولیه و دوزیستان، به رشد و تکامل رسیدند.

دوران دیرینه‌زیستی (Paleozoic) یا پالئوزوئیک، یکی از سه دوران اصلی در ابردوران پیدازیستی است که به عنوان دوران اول زمین‌شناسی شناخته می‌شود. این دوران از حدود ۵۴۰ میلیون سال پیش آغاز و تا حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش ادامه یافت و در طی آن تحولات زیادی در سطح زمین و انواع موجودات زنده به وقوع پیوست. در ابتدا، اقیانوس‌ها بخش عمده‌ای از سطح زمین را پوشانده بودند، اما در پایان این دوران، زمین دچار تغییرات عمده‌ای شد، به طوری که قاره‌ها شکل گرفتند و یک قاره بزرگ به نام پانگه‌آ به وجود آمد.

ویژگی‌های مهم دوران دیرینه‌زیستی:

این دوران با تحولات زیادی در جهان حیات و زمین‌شناسی همراه بود و به عنوان دوران بی‌مهرگان شناخته می‌شود، زیرا در آن زمان موجودات بی‌مهره به وفور وجود داشتند. در این دوران، موجودات مختلفی از جمله بی‌مهرگان دریایی مانند تریلوبیت‌ها، اولین مهره‌داران، گیاهان ابتدایی و دوزیستان به تکامل رسیدند. همچنین، در پایان این دوران، اولین خزندگان نیز ظاهر شدند.

۱. دوره کامبرین:

پانگه‌آ (Pangaea) نام ابرقاره عظیم دوران پیشاتاریخ است که در فاصلهٔ پایانی دورهٔ دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) و آغازین میانه‌زیستی (مزوزوئیک) به وجود آمد. این ابرقاره شامل تمامی قاره‌های کنونی بود که در آن زمان به‌صورت یک تودهٔ خشکی به هم پیوسته و به‌هم متصل بودند. نام پانگه‌آ از واژه‌های یونانی «παν» (همه) و «Γαῖα» (زمین) برگرفته شده و به معنای «تمام زمین» است، که نشان‌دهندهٔ همگرایی و یکپارچگی تمام قاره‌های جهان در آن دوران می‌باشد.

ترکیب و ساختار پانگه‌آ

حدود ۱۷۵ میلیون سال پیش، تمام قاره‌های کنونی زمین در یک ابرقاره عظیم به نام پانگه‌آ کنار هم قرار داشتند. این ابرقاره به‌طور کلی از دو بخش اصلی تشکیل می‌شد: لورازیا و گندوانا. لورازیا شامل قاره‌های آمریکای شمالی، اروپا و آسیای شمالی بود، در حالی که گندوانا شامل قاره‌های آمریکای جنوبی، آفریقا، آسیای جنوبی، جنوبگان و استرالیا بود. در این همگروهه، آفریقا در میانهٔ پانگه‌آ قرار داشت و قسمت‌های شمال غربی آن نقطهٔ اتصال دو تکهٔ اصلی ابرقاره بود. در واقع، این برآمدگی شمال غربی آفریقا پیوندگاه لورازیا و گندوانا بود.

عصر یخبندان به دوره‌های طولانی و سرد در تاریخ زمین‌شناسی گفته می‌شود که در آن دمای کره زمین به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و حجم زیادی از آب دریاها به شکل یخ در قطب‌ها و دیگر نواحی یخ می‌بندد. این دوره‌ها باعث تغییرات بزرگ در محیط زیست و اکوسیستم‌های کره زمین می‌شود و در نهایت تأثیرات چشم‌گیری بر تکامل زندگی موجودات مختلف دارد.

1. تعریف و انواع عصر یخبندان

عصر یخبندان به طور کلی به دوره‌ای گفته می‌شود که در آن یخچال‌های طبیعی (گلیشرها) گسترش پیدا کرده و سطح دریا کاهش می‌یابد. این دوره‌ها ممکن است به‌طور موقت و در مقیاس‌های مختلف زمانی اتفاق بیفتند. دو نوع عمده عصر یخبندان وجود دارد:

اتمسفر، یا جو، لایه‌ای از گازها است که اطراف یک سیاره، مانند زمین، را احاطه کرده و تحت تأثیر گرانش سیاره در جای خود نگه داشته می‌شود. این لایه از گازها علاوه بر فراهم کردن شرایط زیست‌محیطی برای موجودات زنده، نقش‌های حیاتی دیگری مانند محافظت از سیاره در برابر تابش‌های مضر خورشید و تنظیم دمای سطح زمین را نیز ایفا می‌کند. جو زمین از پنج لایه اصلی تشکیل شده که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. این لایه‌ها به ترتیب از نزدیک‌ترین لایه به سطح زمین عبارتند از: تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر و اگزوسفر.

اجزای جو زمین

جو زمین از ترکیب چندین گاز مختلف تشکیل شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. نیتروژن (N₂): حدود ۷۸٪ از جو زمین را نیتروژن تشکیل می‌دهد. این گاز عمدتاً غیر فعال است و در فرآیندهای زیستی یا شیمیایی خیلی دخالت نمی‌کند.

حیات بر روی سیاره زمین به مجموعه‌ای از عوامل و شرایط خاص بستگی دارد که وجود آن‌ها برای پایداری و تداوم زندگی ضروری هستند. این عوامل به طور کلی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک نقشی حیاتی در پشتیبانی از حیات دارند:

1. آب (H₂O)

• ضرورت: آب به عنوان یک حلال و محیطی برای واکنش‌های شیمیایی در سلول‌ها و بدن موجودات زنده عمل می‌کند. آب همچنین در تنظیم دمای بدن و انتقال مواد مغذی و ضایعات نقش دارد.
• ویژگی‌ها: زمین تنها سیاره‌ای است که به طور طبیعی آب مایع در سطح خود دارد. این ویژگی برای حیات ضروری است، زیرا زندگی بدون آب نمی‌تواند وجود داشته باشد.

2. جو زمین

جاذبه (Gravity) یا گرانش یکی از چهار نیروی بنیادی طبیعت است که به عنوان نیرویی که اجسام را به یکدیگر جذب می‌کند، شناخته می‌شود. این نیرو نه تنها بر روی زمین، بلکه در سراسر کیهان وجود دارد و نقش اساسی در شکل‌گیری و پویایی جهان ایفا می‌کند. جاذبه مسئول پدیده‌هایی مانند سقوط اجسام به زمین، گردش سیارات به دور خورشید و حتی تشکیل کهکشان‌ها است. در این مطلب، به بررسی کامل جاذبه، تاریخچه، ویژگی‌ها، تأثیرات و اهمیت آن می‌پردازیم.

۱. تاریخچه درک جاذبه

درک انسان از جاذبه در طول تاریخ تکامل یافته است:

الف) تفکرات اولیه:

• در گذشته، مردم تصور می‌کردند اجسام سنگین به طور طبیعی به سمت زمین سقوط می‌کنند.

• ارسطو معتقد بود که اجسام بر اساس ماهیت خود به سمت زمین حرکت می‌کنند.

ب) کشفیات گالیله: